Το λίπος είναι οργανικό στοιχείο (άνθρακα) με άτομα υδρογόνου, αδιάλυτο στο νερό και η αξία του είναι πολύ σημαντική γιατί αποτελεί αποθήκη ενέργειας στον ανθρώπινο οργανισμό. Επιπλέον, προστατεύει τα όργανα, θερμαίνει το σώμα και διατηρεί στα φυσιολογικά επίπεδα την θερμοκρασία του. Επίσης, μεταφέρει τις απαραίτητες λιποδιαλυτές βιταμίνες στους ιστούς (Α, D, Ε, Κ), εξασφαλίζει τα απαραίτητα λιπαρά οξέα που δεν μπορεί να συνθέσει ο οργανισμός, ενώ τα καλά λίπη σε ελεγχόμενες ποσότητες, συμβάλλουν στην διατήρηση της χοληστερίνης σε ικανοποιητικά επίπεδα. Είναι σημαντικό, η ποσότητα του λίπους να είναι όσο χρειάζεται (περίπου 15% της ημερήσιας πρόσληψης, ανάλογα την ηλικία και την δραστηριότητα του κάθε ατόμου), ώστε να αποφευχθούν θέματα υγείας όπως: αύξηση σωματικού βάρους, μεταβολικές διαταραχές, αθηρωμάτωση, τοξίνες κ.λπ. Τα λίπη διακρίνονται σε 3 κατηγορίες:
- Τα κορεσμένα λίπη: τα οποία στερεοποιούνται σε θερμοκρασία δωματίου και όταν θερμαίνονται στο μαγείρεμα δεν δημιουργούν εύκολα ελεύθερες ρίζες. Είναι απαραίτητα για την υγεία μας σε μικρές ποσότητες. Τα συναντάμε στα ζωικά προϊόντα (π.χ. λίπος κατσίκας ή προβάτου), στο λάδι καρύδας και σε μικρότερες ποσότητες στο ελαιόλαδο, το φοινικέλαιο κ.λπ.
- Τα μονοακόρεστα λίπη: παραμένουν υγρά σε θερμοκρασία δωματίου, ενώ όταν ψύχονται, γίνονται στερεά. Βρίσκονται κυρίως στο φαγητό μας και συγκεκριμένα το ολεϊκό οξύ που υπάρχει στο ελαιόλαδο και το σησαμέλαιο. Επιπλέον, όταν θερμανθούν, δεν οξειδώνονται εύκολα (το ίδιο με τα κορεσμένα), εκτός και αν παραμαγειρευτούν.
- Τα πολυακόρεστα λίπη: αυτά που συναντάμε πιο συχνά στο φαγητό μας είναι τα Ω6 (λινολεϊκό οξύ) και τα Ω3 (λινολενικό οξύ) και θεωρούνται απαραίτητα λιπαρά οξέα γιατί δεν μπορεί ο ίδιος ο οργανισμός μας να τα παράγει. Όταν όμως θερμανθούν, δημιουργούν ελεύθερες ρίζες στον οργανισμό γιατί οξειδώνονται εύκολα. Ακόμα, προσοχή θέλει στην μεγάλη ποσότητα Ω6 λιπαρών οξέων γιατί είναι βλαπτική, ενώ τα Ω3 (καλής ποιότητας) είναι εξαιρετικά και ωφελούν τον οργανισμό σε πολλά επίπεδα (προσοχή βέβαια στην υπερβολή γιατί μπορεί να προκαλέσουν αιμορραγίες).
- Τα trans λιπαρά: είναι τα υδρογονωμένα φυτικά έλαια (μεταλλαγμένα) όπου ένα υγρό λιπαρό το κάνεις στερεό με την προσθήκη υδρογόνου π.χ. μαργαρίνες. Είναι σχεδόν σαν πλαστικό υλικό, για αυτό και δεν το πλησιάζουν ούτε τα έντομα.
Βέβαια, η κάθε κατηγορία λίπους έχει θετικές και αρνητικές ιδιότητες. Τα κορεσμένα λίπη είναι ωφέλιμα για τον οργανισμό μας, παρόλο που τα προηγούμενα χρόνια πίστευαν το αντίθετο. Επομένως, συμβάλλουν στην παραγωγή φωσφολιπιδίων στον εγκέφαλο και στον σχηματισμό μεμβρανών των εγκεφαλικών κυττάρων αλλά και όλων των κυττάρων του οργανισμού. Ακόμα, συντελούν στην ενίσχυση των οστών και την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης. Αναμφισβήτητα, προστατεύουν την καρδιά, το ήπαρ (από τοξικές ουσίες), ενώ μελέτες έχουν δείξει ότι τα κορεσμένα λίπη μειώνουν την CRP (δείκτης φλεγμονών), την λιποπρωτεΐνη (α) η οποία ενοχοποιείται για καρδιοπάθειες. Επιπλέον, θωρακίζουν τους πνεύμονες, αφού τα λιπαρά οξέα στα υγρά των πνευμόνων είναι μόνο κορεσμένα και χωρίς αυτά δεν μπορούν να λειτουργήσουν σωστά. Τέλος, οι νεφροί χρειάζονται Ω3, κορεσμένα και χοληστερίνη για να λειτουργήσουν απρόσκοπτα, όπως η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και η αποβολή των τοξινών από το σώμα. Αυτό που θα πρέπει να προσέχουμε με τα κορεσμένα λιπαρά είναι η ποσότητα (έχουν πολλές θερμίδες), η συχνότητα (ειδικά σε μεγάλες ηλικίες) και η υπερβολική υπερθέρμανσή τους, για να μην δημιουργηθούν τοξικά κατάλοιπα στον οργανισμό. Εξαρτάται βέβαια και από το είδος της λιπαρής ουσίας.
Όσον αφορά τα μονοακόρεστα λίπη τα οποία είναι εξαιρετικά, αφού προστατεύουν τον οργανισμό από την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων, του σακχαρώδη διαβήτη, της χοληστερίνης σε ένα βαθμό και άλλων νοσημάτων. Ειδικά το ελαιόλαδο είναι πολύτιμο, περιέχει και βιταμίνη Ε με αποτέλεσμα να μας προσφέρει και αντικαρκινική προστασία. Είναι το ασφαλέστερο έλαιο στο μαγείρεμα, αφού έχει αντοχή στις υψηλές θερμοκρασίες χωρίς να δημιουργεί βλαβερές ουσίες.
Τα πολυακόρεστα λιπαρά είναι απαραίτητα, αλλά θέλουν προσοχή στην χρήση τους. Αν μαγειρευτούν, δημιουργούν οξείδωση και ελεύθερες ρίζες στο σώμα οι οποίες είναι υπεύθυνες για καρδιοπάθειες και καρκίνο. Ιδιαίτερα τα βιομηχανοποιημένα και επεξεργασμένα πολυακόρεστα έλαια θα πρέπει να αποφεύγονται. Ακόμα, τα Ω3 (καλής ποιότητας) είναι ωφέλιμα γιατί συμβάλλουν σε πολλές λειτουργίες του οργανισμού (καρδιαγγειακό, καταπολέμηση των φλεγμονών, νευρικό σύστημα, αρθρώσεις κ.ά.) και τα βρίσκουμε στο ιχθυέλαιο, τον λιναρόσπορο, τους σπόρους chia κ.λπ. Ενώ τα Ω6 θέλουν προσοχή στην χρήση τους, γιατί προάγουν φλεγμονώδεις καταστάσεις και υφίστανται στους ξηρούς καρπούς, το καλαμποκέλαιο, το ηλιέλαιο κ.λπ. Υπάρχουν και τα μονοακόρεστα Ω7 (παλμιτολεϊκό οξύ) τα οποία είναι καλά και απαραίτητα για την υγεία και ειδικά των βλεννογόνων και των αισθητήριων οργάνων (μάτια, στοματική κοιλότητα, δέρμα), ενώ τα συναντάμε σε ορισμένα ψάρια όπως ο σολομός και οι αντζούγιες, το ελαιόλαδο, το λάδι μακαντάμια, το ιπποφαές κ.ά. Επίσης, τα μονοακόρεστα Ω9 (ολεϊκό και ερουκικό οξύ) είναι σημαντικά για τον εγκέφαλο, την καρδιά, την αύξηση της HDL (καλής χοληστερίνης), τη μείωση της LDL (κακής χοληστερίνης) και την υγεία των μεμβρανών του οργανισμού, ενώ υπάρχουν στο ελαιόλαδο, το αβοκάντο, τα καρύδια πεκάν και σε άλλα τρόφιμα.
Τέλος, τα trans λιπαρά (μαργαρίνες) είναι επικίνδυνα για την υγεία μας όπως και οι τροφές με κενές θερμίδες που περιέχουν τέτοια λιπαρά (γαριδάκια, πατατάκια, κουλουράκια, μπισκοτάκια κ.ά.) γιατί περιέχουν υδρογονωμένα φυτικά έλαια μη φυσικά. Μεταξύ των άλλων, μπλοκάρουν το ανοσοποιητικό, βλάπτουν την σύνθεση των ορμονών, συμβάλλουν στις μεταβολικές διαταραχές και στην απόκτηση βάρους, στην μείωση της γονιμότητας, στην δημιουργία καρκίνου, στην αύξηση της χοληστερίνης, στην αθηρωμάτωση και πολλές άλλες δυσλειτουργίες. Θεωρούνται επικίνδυνα, γιατί αφήνουν στον οργανισμό, τοξικά κατάλοιπα (καρκίνος)!
Πηγές: https://el.wikipedia.org, Γεωργία Ταμπάκη, Ρεξάκη, Σοφία. «Τα τρανς λιπαρά οξέα στη διατροφή μας» (2017), https://www.olon.edu.gr
