Τα τελευταία χρόνια, χρησιμοποιείται από τους ανθρώπους πολύ συχνά η λέξη «ενέργεια», χωρίς να είναι σαφής από όλους η πραγματική έννοια του όρου. Οι περισσότεροι, της προσδίδουν μία πιο επιφανειακή ερμηνεία όπως: «η αίσθηση που προκαλεί ένα άτομο στο περιβάλλον που βρίσκεται». Άλλοι, θεωρούν ότι πρόκειται για την θετική ή αρνητική «αύρα» που εκπέμπει ένας άνθρωπος, δηλαδή ένα φωτεινό ενεργειακό πεδίο το οποίο περιβάλλει το φυσικό μας σώμα, που επίσης είναι μία κυρίως εξωτερική ενέργεια, ενώ θα πρέπει κάποιος να εκπαιδευτεί για να την ανιχνεύσει. Κάποιοι άνθρωποι πάλι, απλώς εκφράζουν την διαπίστωσή τους από την συμπεριφορά ενός ανθρώπου και τον χαρακτήρα του, αλλά και αυτή είναι μια επιδερμική προσέγγιση.
Στην ταοϊστική και κινέζικη φιλοσοφία η λέξη ενέργεια αποκαλείται “Qi” και σημαίνει εν γένει, ζωτική δύναμη, ή η ουσία της ζωής. Παρόμοιες έννοιες υπάρχουν σε διάφορους πολιτισμούς, όπως στην ινδουιστική φιλοσοφία: η “prana” (σανσκριτική λέξη που σημαίνει αναπνοή, ζωτική δύναμη ή ζωτική αρχή), το λατινικό “anima” (πνεύμα, ψυχή, αναπνοή, ζωτική δύναμη, ή ζωτική αρχή), το ισλαμικό και σαφικό “ruh” (το ιερό πνεύμα ή πνεύμα αγιότητας), το ελληνικό «πνεύμα» (αναπνοή ζωής ή ψυχή), το ιαπωνικό “chi” (ενέργεια της ζωής, ζωτική ενέργεια), το πολυνησιακό “mana” (η δύναμη της ζωής ή η θεραπευτική δύναμη που διαπερνά το σύμπαν), το αμερικάνικο “orenda” (είναι μια αόρατη δύναμη που πιστεύεται από τους Ιροκινούς ιθαγενείς ότι διαπερνά σε διάφορους βαθμούς όλα τα ζωντανά και άψυχα φυσικά αντικείμενα ως μεταδοτική πνευματική ενέργεια), το γερμανικό “od” (είναι το όνομα που δόθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα σε μια ζωτική ενέργεια, ή δύναμη ζωής από τον βαρόνο Carl Von Reichenbach) και το εβραϊκό “ruah” (είναι η ζωτική αρχή ή ζωτική δύναμη σε όλα τα ζωντανά πλάσματα).
Η έννοια της ενέργειας Qi έχει πολύ βαθύτερα νοήματα, γι αυτό έχει απασχολήσει πολύ τους Κινέζους φιλοσόφους από την έναρξη του κινεζικού πολιτισμού έως και σήμερα. Αυτό βέβαια δεν αφορά μόνο στην ιατρική, αλλά σε όλες της επιστήμες ή τέχνες, όλους τους τομείς καθώς και σε όλα τα έμβια όντα ή άβια αντικείμενα. Από την ερμηνεία του ιδεογράμματος Qi (齊), αποδεικνύεται ότι ο χαρακτήρας του Qi είναι ταυτόχρονα κάτι τόσο υλικό όσο και άυλο.
Σύμφωνα με τον Giovanni Maciocia, δεν είναι τόσο εύκολο να μεταφράσει κάποιος την λέξη Qi. Ωστόσο έχουν δοθεί πολλές ερμηνείες όπως: ενέργεια, ζωτική δύναμη, η ενέργεια της ύλης, η ουσία της ζωής, κινητήριος δύναμη κλπ. Το Qi είναι στη βάση όλων των φαινομένων στο σύμπαν. Η ατελείωτη ποικιλία φαινομένων στο σύμπαν είναι το αποτέλεσμα της συνεχούς συνένωσης και διασποράς του Qi για το σχηματισμό φαινομένων διαφόρων επιπέδων. Το Qi είναι η ίδια η βάση των απεριόριστων εκδηλώσεων της ζωής του σύμπαντος, συμπεριλαμβανομένων των ορυκτών, των φυτών, των ζώων και φυσικά των ανθρώπων. Στο ταοϊστικό σύμβολο yin – yang, η τεθλασμένη γραμμή που ενώνει αυτό το δίπολο είναι η ενέργεια Qi. Όταν το Qi για κάποιο λόγο διαχωρίσει το yin & yang τότε επέρχεται το τέλος (ο θάνατος).
Ο Κινέζος φιλόσοφος Xun Kuang (313–238 π.Χ.) είπε: «Το νερό και η φωτιά έχουν Qi αλλά όχι ζωή. Τα φυτά και τα δέντρα έχουν ζωή, αλλά όχι γνώση. Τα πουλιά και τα ζώα έχουν γνώση, αλλά δεν έχουν νου και κρίση». Ακόμα, στο “Lie Zi”, ένα ταοϊστικό κείμενο (περίπου 300 π.Χ.), αναφέρει: «Τα καθαρότερα και ελαφρύτερα (στοιχεία), τείνουν προς τα πάνω και έκαναν τον ουρανό, ενώ τα πιο χονδροειδή και βαρύτερα (στοιχεία), τείνουν προς τα κάτω και έκαναν τη γη».
Εκτός των άλλων, ο G. Maciocia λέει: «οι αρχαίοι φιλόσοφοι υποστήριζαν ότι, η ζωή και ο θάνατος δεν είναι παρά ένα σύνολο και η διασπορά του Qi». Σύμφωνα με τον Wang Chong (27–97 μ.Χ): «Το Qi παράγει το ανθρώπινο σώμα όπως όταν το νερό γίνεται πάγος. Όπως και το νερό παγώνει σε πάγο, έτσι το Qi πήζει για να σχηματίσει το ανθρώπινο σώμα. Όταν λιώνει ο πάγος, γίνεται νερό. Όταν ένα άτομο πεθαίνει, γίνεται πνεύμα ξανά. Λέγεται πνεύμα, όπως ο λιωμένος πάγος αλλάζει το όνομά του σε νερό».
Η ενέργεια Qi, η δύναμη της ζωής, ή η ενέργεια της ζωής, είναι πρωταρχικής σημασία στην TCM (Traditional Chinese Medicine). Το επαρκές και απρόσκοπτης ροής qi σημαίνει ζωτικότητα, υγεία και η ικανότητα του σώματος να λειτουργεί φυσιολογικά σε όλα τα επίπεδα. Το κενό ή άδειο Qi, μειώνει την συνολική ποιότητα ζωής του ανθρώπου και ενθαρρύνει την ανάπτυξη της ασθένειας όπως και το υπερβολικό Qi αντίστοιχα. Στον δρόμο προς την επίτευξη της μακροζωίας, οι Κινέζοι σαμάνοι φροντίζουν να έχουν ένα ισχυρό και υγιές Qi καθημερινά. Το σώμα συγκεντρώνει την καθημερινή του ενέργεια από τρεις βασικές πηγές:
- Την εκ γενετής πεμπτουσία (jing) που κληρονομούμε από τους γονείς μας. Ουσιαστικά εννοούμε την ιδιοσυγκρασία μας (την κράση μας), λέγεται και προγονικό Qi. Η ιδιοσυστασία μας δεν μπορεί να αλλάξει, μπορεί όμως να τροποποιηθεί, ανάλογα με τον τρόπο ζωής μας.
- Από την τροφή καθημερινά (Gu Qi ή διατροφικό Qi) και τον μετασχηματισμό της κατά τη διάρκεια της πέψης. Είναι επίκτητο Qi. Όταν ακολουθούμε μία διατροφική συμπεριφορά σύμφωνα με την ιδιοσυγκρασία μας και τις ενεργειακές μας ανάγκες, τότε το Qi μπορεί να διατηρηθεί σε ικανοποιητικά επίπεδα.
- Από τον αέρα και το οξυγόνο που αναπνέουμε (Zong Qi ή συλλογικό Qi) το οποίο είναι απαραίτητο για να ζήσουμε αλλά και να ενισχύσουμε την συνολική ενέργεια του σώματός μας σε καθημερινή βάση. Είναι επίκτητο Qi. Επίσης, οι τεχνικές αναπνοής, η άσκηση και ο διαλογισμός, ενισχύουν το αποτέλεσμα.
Στην κινεζική ιατρική, ο όρος “Qi” χρησιμοποιείται με δύο σημαντικούς τρόπους. Πρώτον, δείχνει την εκλεπτυσμένη ενέργεια που παράγεται από τα εσωτερικά όργανα, η οποία έχει τη λειτουργία της θρέψης του σώματος και του πνεύματος. Αυτή η εκλεπτυσμένη ενέργεια παίρνει διάφορες μορφές ανάλογα με τη θέση και τη λειτουργία του. Το συλλογικό Qi (Zong Qi), για παράδειγμα, βρίσκεται στο θώρακα και θρέφει την καρδιά και τους πνεύμονες. Ενώ το πρωταρχικό Qi (Yuan Qi) βρίσκεται στον κάτω θερμαστή και θρέφει τα νεφρά. Επιπλέον, το Qi υποδηλώνει τη λειτουργική δραστηριότητα των εσωτερικών οργάνων. Για παράδειγμα, όταν μιλάμε για το Qi του ήπατος, δεν εννοούμε το «τμήμα» του Qi που κατοικεί στο συκώτι, αλλά το σύμπλεγμα των λειτουργικών δραστηριοτήτων του ήπατος, ώστε να εξασφαλίσουμε την ομαλή ροή του Qi (που αυτό είναι και το ζητούμενο), ώστε να αποφύγουμε την στάσιμη ενέργεια του qi, η οποία δείχνει μπλοκάρισμα και ένα παράγοντα για την έναρξη μίας παθολογικής κατάστασης. Το ίδιο ισχύει και για τα υπόλοιπα όργανα.
Εκτός από τα παραπάνω, όταν η ενέργεια Qi είναι συγκεντρωμένη στον οργανισμό μας σε υπερβολικό βαθμό, τότε μπορεί να δημιουργηθεί μία διαταραχή ή παθολογία. Π.χ. ο θυμός που επιμένει, είναι ένα πύρινο συναίσθημα με αρκετό Qi, το οποίο μπορεί να δημιουργήσει πονοκεφάλους ή υπέρταση ή οτιδήποτε άλλο, εάν δεν εκτονωθεί με τον κατάλληλο τρόπο. Επίσης, αν καταναλώσουμε ένα μεγάλο γεύμα και με γρήγορο ρυθμό, αυτό μπορεί να δημιουργήσει μία στάσιμη ενέργεια στο στομάχι και το πεπτικό, με αποτέλεσμα να νιώθουμε βάρος στην κοιλιακή χώρα, ίσως επιγαστρικό πόνο, δυσφορία, δυσπεψία κλπ.
Σημαντικό είναι, η ενέργεια Qi να είναι επαρκής στον οργανισμό μας, αλλά χωρίς υπερβολή και να ρέει ανεμπόδιστα. Αυτό ισχύει τόσο σε οργανικό, όσο και σε ψυχο – συναισθηματικό επίπεδο. Υπάρχουν πολλές τεχνικές και μέθοδοι που συμβάλλουν στην ενίσχυση, την τόνωση (ή την εξισορρόπηση), καθώς και την κίνηση του Qi. Κάποιες από αυτές είναι:
- Τονωτικές – εξισορροπητικές και κινητικές τροφές (π.χ. αρωματικά μυρωδικά, μπαχαρικά, θερμές & γλυκιές τροφές κλπ)
- Βότανα τονωτικά – εξισορροπητικά της ενέργειας Qi ή κινητικά (π.χ. chen pi, bai zhu, fu ling, ching pi κ.α)
- Τεχνικές αναπνοής
- Άσκηση – γυμναστική
- Περπάτημα
- Tai chi
- Qi gong
- Μάλαξη
- Βελονισμός
- Βεντούζες
- Gua sha
- Πολεμικές τέχνες (π.χ. kung fu, wing chun κλπ)
- Ταοϊστικές πρακτικές για το “ming men”, ήχοι οργάνων κ.α.
- Ξεκούραση
- Ποιοτικός ύπνος
Πηγές: Giovanni Maciocia “The Foundations of Chinese Medicine”, https://www.awakengr.com, https://www.wikipedia.org, Joerg Kastner “Chinese Nutrition Therapy”
